Geleceğin Kütüphanecileri Dijital Dönüşüm ve Yapay Zekâ Çalıştayı'nda Buluştu

Üniversitemiz Bilgi Profesyonelleri Topluluğu'nun T.C. Gençlik ve Spor Bakanlığı Üniversite Öğrenci Toplulukları İş Birliği ve Destek Programı (ÜNİDES) kapsamında düzenlediği "Kütüphaneler ve Yapay Zekâ Okuryazarlığı: Dijital Çağda Bilgiye Erişim ve Analiz" projesi kapsamındaki ikinci etkinliği olan Kütüphanelerde Dijital Dönüşüm ve Yapay Zekâ Çalıştayı, Merkez Kütüphane Sergi Salonu’nda yapıldı.

Bilgi ve Belge Yönetimi Bölüm Başkan Yardımcısı Dr. Öğr. Üyesi Ali Kavak, Kütüphane ve Dokümantasyon Dairesi Başkanı Mine Keskin, Üniversitemiz Merkez Kütüphanesinde görev yapan Kütüphaneciler Nur Yılal, Ramazan Eryiğit, Serpil Eryiğit ve Zeynep Semerci’nin konuşmacı olarak yer aldığı etkinliğe Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Kasım Binici, Üniversitemiz Gençlik Ofisi personeli Yasemin Çiğdem Ergen, öğretim elemanları ve öğrencilerimiz katıldı.

Saygı Duruşu ve İstiklal Marşı’nın okunmasıyla başlayan program, Kütüphane ve Dokümantasyon Dairesi Başkanı Mine Keskin’in açılış konuşması ile devam etti.

Mine Keskin konuşmasında, “Değerli hocalarım ve meslektaşlarım, Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümünün kıymetli öğrencileri, hepiniz hoş geldiniz. Bugün, bilgiye erişimin ve yönetiminin hızla değiştiği bir çağda, kütüphanelerde dijital dönüşüm ve yapay zekânın rolünü tartışmak üzere bir aradayız. Dijitalleşme, sadece kütüphanelerin işleyişini değil, bilgiye ulaşma ve onu kullanma biçimimizi de kökten değiştiriyor. Yapay zekâ ise bu dönüşümün en güçlü araçlarından biri olarak, bilgiye daha hızlı, daha doğru ve daha erişilebilir şekilde ulaşmamızı sağlıyor. Bu çalıştayda, yenilikçi teknolojileri nasıl daha etkin kullanabiliriz, akademik ve toplumsal faydayı nasıl artırabiliriz gibi önemli sorulara yanıt arayacağız. Fikirlerinizi ve katkılarınızı heyecanla bekliyorum. Verimli ve ilham verici bir etkinlik olmasını diliyorum. Teşekkür ederim.” ifadelerine yer verdi.

Açılış konuşması sonrasında program Dr. Öğr. Üyesi Ali Kavak ve Kütüphaneci Nur Yılal’ın sunumları ile devam etti.

“Kütüphanelerde Dijital Dönüşüm" konulu sunumunda yapay zekâ hakkında bilgi veren Dr. Öğr. Üyesi Ali Kavak, “Yapay zekâ;  genellikle insan zekâsı gerektiren görevleri yerine getirebilen bilgisayar sistemlerinin geliştirilmesini, düşünme ve öğrenme görevlerini otonom olarak yerine getirmek üzere programlanmış makinelerde insan zekâsının simülasyonunu ifade eder. Bu görevler, öğrenme, muhakeme, problem çözme, algılama, konuşma tanıma ve dil anlama gibi çok çeşitli faaliyetleri kapsar. Yapay zekâ; makine öğrenimi, doğal dil işleme, bilgisayarlı görüş ve robotik dahil olmak üzere, makinelerin genellikle insan zekâsı gerektiren görevleri yerine getirmesini sağlamayı amaçlayan çok çeşitli teknoloji ve teknikleri içerir.” dedi.

Kütüphanelerin  yapay zekânın entegrasyonuyla dijital çağda devrim niteliğinde bir döneme adım attığını belirten  Dr. Öğr. Üyesi Ali Kavak, “Bilgi depoları olarak bilinen bu mekânlar, artık yapay zekâ teknolojileriyle daha erişilebilir, hızlı ve yenilikçi bir hale geldi. Bu değişim, kütüphanelerin manzarasını yeniden şekillendirmekte ve kullanıcıların değişen ihtiyaçlarına cevap verme kapasitesini artırmaktadır. Bugün yapay zekâ ile kütüphaneler; daha verimli ve canlı bir hale dönüşürken kütüphane operasyonları hızlandı ve verimliliği arttı. Yapay zekâ, tekrarlayan işleri otomatikleştirerek personelin daha önemli görevlere odaklanmasını sağlayabilir. Aynı zamanda, sesle kontrol edilen arayüzler ve metinden sese dönüştürme gibi özelliklerle engelliler dâhil herkes için erişilebilirliği kolaylaştırabilir. Yapay zekâ, kütüphaneleri sadece birer arşiv olmaktan çıkarttığı gibi yirmi birinci yüzyılın canlı bilgi keşif merkezlerine de dönüştürebilir. Kütüphaneler, yapay zekâ destekli analitikler sayesinde kullanıcı davranışlarını ve tercihlerini daha iyi anlayabilir. Yapay zekânın kütüphanelere entegrasyonu harika fırsatlar sunsa da, bazı zorlukları da beraberinde getiriyor. Gizlilik ve veri güvenliği gibi konular, dikkatle ele alınması gereken hususların başında gelmektedir. Ayrıca, algoritmik önyargılar da etik bir endişe olarak karşımıza çıkıyor. Bu yüzden, yapay zekâyı sorumlu bir şekilde uygulamak ve kullanıcıların güvenini korumak büyük önem taşıyor.” şeklinde konuştu.

Yapay zekânın kütüphane manzarasının yeniden şekillendirdiğini  ifade eden Dr. Öğr. Üyesi Ali Kavak,  kütüphanelerin yapay zekâ aracılığı ile içerik oluşturma ve üretme, erişilebilirlik hizmetleri, koleksiyon yönetimi için öngörücü analiz, küratörlük ve öneri sistemleri, bilgi alma, dijital arşivler ve koruma,  sohbet robotları ve sanal asistanlar, metin analizi ve veri madenciliği, güvenlik ve dolandırıcılık tespiti ile dil çeviri hizmetleri gibi önemli roller üstleneceğini ifade etti.

Program, Kütüphaneci Nur Yılal’ın “Kütüphane Hizmetlerinde Yapay Zekâ Destekli Kullanıcı Deneyimi" konulu sunumu ile devam etti.

Kütüphanelerin, bilgi kaynaklarının düzenlenmesi, korunması, erişime açılması ve geleceğe aktarılması yönünde önemli bir görevi olduğunu belirten Nur Yılal, “Günümüzde kütüphaneler, değişen teknoloji ve yeniliklerden etkilenen kurumlar arasında yer almaktadır. Yapay zekâ teknolojilerinin popüler hale gelmesi, kütüphane hizmetlerini de dönüştürmüştür. Teknolojinin hayatımıza girmesi ve her geçen gün gelişmesiyle birlikte bilgi merkezlerinin bilgi ve belgeleri yönetme biçimi de değişti. Teknolojide yaşanan baş döndürücü gelişmeler bilgiye erişimdeki geleneksel yapıyı değiştirmiş ve ‘Yeni Nesil Kütüphane’ dediğimiz kavram ortaya çıkmıştır. Bu kütüphanelerde bütün materyaller yerindedir. Çalınma, ödünç verilme, kaybolma gibi bir durum söz konusu değildir.” dedi.

Yapay zekânın kütüphanelerde ilk ortaya çıkışı ve gelişimi hakkında bilgi veren Nur Yılal, “Kütüphanelerde yapay zekâ teknolojilerinin entegrasyonu, bilgiye erişim süreçlerini hızlandırmak, kullanıcı deneyimini geliştirmek ve rutin iş yüklerini hafifletmek gibi temel hedeflere hizmet etmektedir. İlk önemli değişimler 1980’lerin sonlarında kütüphane yönetim sistemlerinin otomatikleştirilmesiyle başlamıştır. Bu otomasyon, kataloglama, veri yönetimi ve kullanıcı hizmetleri gibi temel alanlarda yapay zekânın sınırlı da olsa ilk uygulama örneklerini oluşturmuş ve kütüphanelerde daha verimli hizmet modellerinin yolunu açmıştır. Akademik kütüphanelerde uygulanmaya başlayan; akıllı arama ve öneri sistemleri, büyük veri kümelerinde metin analizi, kullanıcı geri bildirimlerinin analizi, 7/24 hizmet veren sanal asistanlar, kaynak yönetimi süreçlerinin iyileştirilmesi, bilgiye erişimi hızlandırması ve kütüphanenin kullanımına yönelik eğitim araçlarının geliştirilmesi gibi yapay zekâ uygulamaları çeşitli alanlarda önemli avantajlar sağlamaktadır.” şeklinde konuştu.

Kütüphaneci Nur Yılal, Türkiye’de üniversite kütüphanelerinin yapay zekâ teknolojisi ve uygulamalarına hızlı adaptasyonu konusunda atılması gereken önemli adımları; müfredat değişikliği, Yapay zekâ politikaları oluşturmak, bütçe planlaması yapmak, bütçe sınırlandırmalarını ortadan kaldırmak, kütüphane profesyonellerinin bilinçlendirilmesi, kullanıcı eğilimlerinin belirlenmesi ve bilinçlendirme, diğer kütüphanelerle etkileşim içinde olmak mesleki dernek, kurum ve kuruluşlardan destek almak şeklinde sıraladı.

Sunumların ardından Kütüphane ve Dokümantasyon Dairesi Başkanı Mine Keskin, Kütüphaneciler Ramazan Eryiğit, Serpil Eryiğit ve Zeynep Semerci, öğrencilerimizle mesleki tecrübelerini ve yapay zekâ teknolojisinin kütüphanelere etkileri hakkında düşüncelerini paylaştı. Dr. Öğr. Üyesi Ali Kavak moderatörlüğünde yapılan söyleşi interaktif bir şekilde gerçekleşti.

Konuşmacılara hediye verilmesi ile devam eden program, öğrencilerimizin yapay zekânın kütüphanelere etkisi hakkında düşüncelerini kaleme alması ile sona erdi.